Đạo là gì ?

Định nghĩa về Đạo

Đạo, trong chữ hán có nghĩa đen là con đường hay đường đi, nhưng nghĩa bóng mang khái niệm trừu tượng về phương hướng hay đường lối dẫn dắt con người đi đến mục tiêu hay lý tưởng nào đó. Có rất nhiều lý tưởng, phương hướng với nguyên tắc khác nhau về Đạo, vì mỗi phương thuộc mỗi phạm trù khác nhau, như Triết học, Phật giáo, Nho giáo hay Khổng giáo. Tuy vậy, tất cả những con đường Đạo khác nhau đó có cùng chung một nền tảng cơ bản là dựa trên cái Thiện, cái Đẹp, cái Tự Nhiên trong sáng lành mạnh và Chân Chính để phát triển và mưu cầu Hạnh Phúc An Lành cho con người.

Thông thường khi nói đến Đạo, người ta thường cho rằng đó là vấn đề thuộc Tôn giáo nhiều hơn. Thật sự, tôn giáo hay 1 đạo giáo nào đó là 1 trong nhiều con đường Đạo, chủ yếu về tâm linh hay siêu hình, dựa vào lòng tin hay đức tin của người theo đạo giáo để khuyên người làm lành tránh dữ bằng con đường tu hành theo đạo giáo đó. Những đường Đạo khác cũng thế, đều dẫn dạy con người cách sống, cách hành xử, cách yêu thương cho và nhận trên công bình bác ái. Những Đạo tiêu biểu được biết đến nhiều nhất, đó là:

Đạo Học của Lão Tử

 

Lão Tử coi đạo là nguồn gốc của vũ trụ, là bản nguyên của Trời Đất và vạn vật. Đạo có nguồn gốc tự nhiên nhưng không biết nơi xuất phát cũng không có nơi kết thúc. Đạo ở khắp vũ trụ, tàng ẩn trong muôn vật thiên nhiên mà không có bất cứ sự phân biệt nào. Đạo vô hình nhưng công dụng vô biên đối với vạn vật bằng sự tương đối và bình đẳng ngang nhau, vì thế có thể hình dung ra đó là đạo của Trời, Đất và Con Người.
Lão Tử cũng diễn tả Đạo với nhiều con đường khác nhau bằg những hình dung rõ nét hơn nhờ vào cái Lý đi theo sau nó, như Đạo Người, Đạo Trời, Đạo Trị Nước hay Đạo Đức Kinh của ông. Theo ông, Đạo có công sinh ra vạn vật, còn Đức thì bồi dưỡng, nuôi lớn vạn vật và có công che chở vạn vật, nhưng công sức đó lại tùy thuộc vào Đạo. Nói cách khác, khi vạn vật được tự nhiên sinh ra, muốn được phát triển và trưởng thành tốt thì phải cần quá trình bồi dưỡng nuôi nấng tốt, muốn được thế cần phải tuân theo chính quy luật của nó, tức quy luật của tự nhiên, là quy luật của Đạo. Khi con người làm được những điều thích ứng với đạo Trời, phù hợp với quy luật thì coi như đắc đạo. Vì thế, Lão Tử chủ trương sống tự nhiên với bản chất con người để gần gũi với Đạo hơn.

Đạo của Khổng Tử

 

Khổng Tử luôn nêu cao Nhơn Đạo, là đạo xử thế trong 3 mối quan hệ chính làm ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển của xã hội. Trong thời phong kiến quan hệ giữa Vua với tôi thần, trong gia đình Cha Mẹ với Con Cái và nơi học đường Thầy với Trò. 
Theo ông, làm người phải biết giữ đạo là phải tuân theo 5 cái thường tình trong thiên hạ là Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Ông cho rằng, “Người quân tử là người biết cầu Đạo, chớ không cầu thực” tức phải lo việc học Đạo, tu chỉnh trên con đường chính đạo chứ không trọng miếng cơm manh áo đói no hàng ngày. Sự nghèo đói chỉ là tạm bợ phát sinh do vô đạo mà ra và chính vì vô đạo nên khốn đốn cuộc đời. Trong quan điểm của ông, Đạo không cùng thì không thể hợp tác vì quan niệm đạo đức khác nhau do ảnh hưởng từ giai cấp khác nhau trong xã hội. Cùng chí cùng đạo thì không lo cô độc vì sẽ được thiên hạ tìm đến. Tuy vậy, dù mọi người có giai cấp khác biệt đến đâu cũng vẫn có cùng chung nguyện vọng được sống hạnh phúc yên vui, đó chính là Nhơn Đạo.
Từ đó, Đạo Khổng đã được Mạnh Tử phát huy và truyền bá cho đến nay với những nguyên tắc giữ Đạo hay Đạo lý trong mọi khía cạnh cuộc sống từ việc xây dựng gia đình đến việc trị quốc nuôi dân.

Đạo trong Kinh Dịch

 

Kinh Dịch nói “Nhất Âm Nhất Dương Chi Vị Đạo“ tức Đạo là do 1 Âm 1 Dương tác động ảnh hưởng lẫn nhau để sinh ra, chuyển biến hoá và phát triển vạn vật trong vũ trụ. Đó là sự biến chuyển không ngừng trong mối liên quan giữa Trời, Đất và Con Người trong mô hình trật tự của hai chiều âm và dương. Người nào thấu hiểu được Dịch, hiểu được sự vật và còn thông thấu được cả đạo của sự vật, tất nhiên sẽ hành xử theo đạo, đó là Đạo của người Quân Tử. 
Không gì mà không có Đạo, Đạo hiện hữu khắp nơi. Mọi vạn vật đều sinh tồn trong quy luật biến hóa của Đạo và nhờ Đạo, vì Đạo liên tục biến chuyển để đổi mới cho vạn vật giúp thế gian ngày càng tươi đẹp và phát triển thêm.

Đạo trong Phật giáo

“Bình Thường Tâm Thị Đạo” người nhập được vào bản tâm thanh tịnh, giữ được tâm bình thường của chính mình, là người đó thấy được đạo và nhập được vào đạo.  Khi đó, có thể đọc hiểu được những lời dạy của chư Phật, thấu hiểu được mọi Phật pháp, không cần phải thuộc làu các kinh điển hay sách vở, mà vẫn tự thấy được con đường giác ngộ và giải thoát, tiến tới xây dựng đời sống hiện hữu được an lạc và tìm thấy hạnh phúc cho bản thân.

Đạo trong Cao Đài giáo 

 

Muốn nhìn thấy Đạo thì phải tu luyện và phải đủ công đức thì mới đắc đạo. “Đạo không phải nơi lời nói, mà ở kết quả của việc mình làm. Chẳng phải nơi câu kệ câu kinh mà buộc hành vi người giữ đạo. Cái khó khăn của Đạo chẳng phải nơi giảng dạy mà cốt ở sự thực hành. Cái hay của Đạo chẳng phải tại nơi yếu lý, mà ở sự kết quả của sự giáo truyền” (Phương tu Đại Đạo).

Đạo trong đời sống

Đạo là đời, đó là định nghĩa của nhân gian từ những kinh nghiệm từng trãi trong cuộc sống gian nan. Trên diện phương tâm lý, bất cứ con người nào sống trên cuộc đời này cũng đều mong muốn có được nơi an cư lạc nghiệp, đất nước hoà bình, đời sống ấm no, hạnh phúc, tinh thần vui vẻ và bình an. Thế nhưng, cuộc đời luôn đầy biến động, vì thế giới con người rất đa dạng phong phú cùng với vạn vật thiên nhiên ảnh hưởng tác động cho nhau. Chính từ nơi đó, con người trở nên mong muốn lợi lộc nhiều hơn và đã vượt ra khỏi giới hạn tự nhiên của bản thân. Cuộc đời lại có những quy luật tự nhiên của nó với sự bù trừ cân bằng khiến cho con người phải trả giá cho hành động của mình. Quy luật và nguyên tắc tự nhiên đó chính là Đạo của đời. 
Đạo đời vô hình nhưng thích ứng và hiệu quả tức thì. Người hiểu được Đạo đời tự khắc biết rút kinh nghiệm khi thất bại, biết tự học hỏi khi yếu kém, biết nhận lãnh trách nhiệm khi lầm lỗi và tự biết điều chỉnh bản thân để cân bằng những mong muốn vừa đủ hầu vui hưởng được cuộc sống hạnh phúc bình yên cho mình.

Đúc kết:

Đạo là con đường đi vô hình nhưng chân chính, là phương hướng dẫn con người đi tới cái thiện mỹ, hạnh phúc, vui vẻ và bình an cho đời sống tinh thần lẫn vật chất. Trên con đường đi đó, Đạo hiện diện mọi lúc mọi nơi trong cuộc sống, mang tính chất tự nhiên với nguyên tắc công bằng bù trừ, cho và nhận, không phân biệt ai cũng không giới hạn hoàn cảnh nào và hiệu ứng rõ ràng trên hai chiều ngược xuôi. Nguyên tắc của Đạo không hề biến đổi. Đạo không đến vì những lời cầu xin để mang lợi ích cho riêng ai. Đạo chỉ giúp cho mỗi con người tự nhận thức, tự kiểm soát, tự phát triển bằng chính cái đạo của mình, tức phải làm tròn đạo làm người, giữ tròn trách nhiệm của bản thân trong mọi mối quan hệ với gia đình, xã hội và đất nước. Do đó, người hiểu Đạo sẽ tự biết làm theo Đạo, hành xử đúng đắn theo nguyên tắc của Đạo và sẽ nhanh chóng tìm thấy hạnh phúc an lạc cho bản thân.

Tâm Duyên

Thư mục:

1.       www.tamduyen.com/2010/01/27/dao-la-gi

2.       www.tamgiaodongnguyen.com

Ref. 8- 9