Trung Dung là gì ?

 ĐẠO TRUNG DUNG TRONG GIA ĐÌNH

Trung Dung là thuật cân bằng giữa 2 sự tương khắc trong vũ trụ tự nhiên, đơn thuần được hiểu như là sự trung hòa giữa âm và dương, giữa nhu và cương, nóng và lạnh...v.v..

Thuật Trung Dung do Khổng Cấp tức Tử Tư là cháu nội của Khổng Tử viết ra và sau đó được học trò của ông là Mạnh Tử soạn chép lại và truyền bá khắp nơi trong nhiều thế hệ sau bên Trung Quốc.

Mục đích của Tử Tư trong đạo Trung Dung là muốn giáo hóa nhân sinh phải biết cách giữ cho ý nghĩ và việc làm luôn luôn ở mức trung hòa, không thái quá, không bất cập và phải cố gắng sống theo nguyên tắc của đạo làm người với Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín, luôn giữ cho tròn thì mọi việc sẽ thành tựu như mong muốn.

PHÉP TRỊ GIA TRUNG DUNG

“Tề gia trị quốc, bình thiên hạ”

Gia đình là nền tảng cho cuộc sống, là nguồn gốc xuất phát của 1 con người, là nguồn nuôi dưỡng bảo bọc khi người còn bé, là nơi cư trú an toàn nhất cho một đời người. Do đó, để đạt thành công trong bất cứ khía cạnh nào của xã hội hay công danh sự nghiệp tương lai thì nền tảng gia đình phải được giữ gìn cho vững chắc. Muốn thế, mối quan hệ và cách cư xử của mọi người trong cùng gia đình phải dựa theo nguyên tắc của người đứng đầu gia đình đặt ra. Nguyên tắc đó phải mang tính chất hài hòa và công minh, được thế ắt sẽ được mọi thành viên trong nhà công nhận và tuân thủ noi theo.

Trong một quốc gia cũng thế, vì là 1 đại gia đình đông dân số trên một diện tích rộng lớn nên những nguyên tắc, luật lệ của người đứng đầu cần phải nghiêm và công minh lấy lợi ích của dân làm đầu trong mọi cân nhắc tính toán. Muốn được dân chúng ủng hộ tuân theo những luật lệ nguyên tắc thì những luật lệ đó phải vì dân và do dân chấp thuận đồng tình.

1.       Tính nết có định trước mới tránh được lổi lầm

Tính tình con người không thể ép buộc hợp nhau. Trong gia đình, những sự xung đột, bất hoà thường xuyên diễn ra giữa cha mẹ và con cái hay giữa anh chị em là điều không thể tránh được. Thông thường nhất, là sự trách mắng con cái của cha mẹ do không thông hiểu nhau từ hai thế hệ và những sự ganh tị trong các anh chị em. Tệ hơn nữa, có sự bất công áp đặt từ phía cha mẹ đối với con cái khi còn nhỏ khiến sanh những uất hận trong lòng cho chúng, ngay cả việc anh em tranh giành của cải thừa kế gia sản cũng là việc ngày nay xãy ra ở nhiều nơi.

Nếu nhìn từ khía cạnh tâm sinh học, mọi người trong gia đình có cùng dòng máu huyết thống nên tính tình cơ bản tương tự lẫn nhau. Nếu tính tình của họ mang tính dương+ nhiều thì dẫn tới xung đột cao và ngược lại mang tính âm- cao thì xung đột thấp. Thí dụ, nếu cha mẹ của họ là người nóng nãy thì tất cả các đứa con sẽ cùng nhau biểu lộ nóng nãy với nhau không ai muốn nghe ai dẫn đến bất hòa.

Do thế, nên hiểu rõ tính nết của bản thân mình và mọi người trong gia đình để có thể hoà hợp với nhau. Tuy không phải là điều dễ làm nhưng nếu nhận ra được bản tính của mình, suy nghĩ, động cơ nào thường dễ gây bất hòa, thì sẽ biết tự uốn nắn với cách cư xử tốt được định trước và sẽ ngăn chận được lỗi lầm ít hơn.

2.       Tôn kính người trên và ôn tồn khuyên răn trong nhà

Sự luôn kính cẩn của con đối với cha mẹ là nguyên tắc bất biến không có gì để tranh cãi. Từ thời xưa, con đối với cha mẹ như quan thần đối với vua chúa hay như tôi tớ đối với chủ không thể ngang hàng. Điều này đã khiến một số người làm cha mẹ đã không công bằng với con cái luôn áp đặt những điều họ mong muốn mà bỏ qua những gì con cái họ ước mong và gây biết bao hệ luỵ trong gia đình. Ngày nay, quan điểm trong việc kính cẩn hiếu thảo đối với cha mẹ không những là sự tôn kính trong lời nói và cách cư xử chân thành mà còn nên thể hiện sự thông cảm, thương yêu và  hiểu biết từ hai phía. Muốn có được sự tôn kính hài hoà của con, cha mẹ phải biết thể hiện trước sự tôn trọng ước muốn của con, đó chính là phương cách giáo dục thực tế và hữu hiệu nhất.

Trong cách đối xử với anh chị em trong nhà, dù vị trí của mình là anh chị hay em út cũng thế, đều nên giữ sự hài hoà bằng những lý lẽ mang tính logic, giải thích cặn kẽ, tôn trọng ý kiến người khác và tìm hiểu thực tế trong mọi vấn đề. Lấy sự nhường nhịn và kiến thức hiểu biết làm nguyên tắc để suy nghĩ và cư xử.

3.       Biết NHẪN

Nguyên tắc giữ êm ấm trong gia đình là chữ NHẪN để hòa hợp lâu dài. Nhẫn, có nghĩa là Nhịn chứ không có nghĩa là Nhục. Nhịn nhường trong gia đình để đạt được sự vui vẻ cho người trong gia đình là đem lại hạnh phúc cho mọi người. Tuy nhiên, việc nhường nhịn sẽ càng trở nên phức tạp và nguy hiểm hơn nếu không hiểu rõ đạo của Nhẫn. 

Phần đông, ai cũng có thể nhịn nhường một vài lần nhưng ít ai có thể duy trì tính cách đó cả đời. Bởi lẽ, con người luôn có giới hạn riêng của mình, những ai nhịn nhẫn như là một cách dồn nén trong tâm tư đến lúc không thể được nữa thì sẽ bùng phát như quả bom, như nước lũ tràn bờ thì việc nguy hại càng không thể ngăn chận được.

Vậy nên biết, đạo của Nhẫn là xem việc bị xúc phạm, tranh giành, thị phi hay dối gạt hại người là những điều nên tránh kịp thời, phải biết cách giãi quyết ôn hòa, là điều không nên nghĩ tới, là điều không cân đo xem xét nặng nhẹ cho mình và nếu được thế tự dưng sẽ không giữ phiền muộn  trong lòng. Quan trọng nhất là cách thể hiện bên ngoài bằng nét mặt và lời nói như không. Đó là người biết Nhẫn.

4.       Sống chung không nên giấu riêng tiền của

Khi mọi người sống chung nhau trong cùng mái gia đình, ai cũng lo cất giấu riêng tiền tài lo cho bản thân phòng khi hữu sự, thì đó là việc làm tự đẩy mình ra xa khỏi những người yêu thương. Thông thường nhất là sự cất giấu tiền riêng giữa 2 vợ chồng, có thể nói đó là kết quả của một tình yêu không dựa trên lòng tin và không hiểu nhau.

Ngày nay, có người còn lợi dụng lòng tin yêu của nhau để vay vốn kiếm lời riêng, có người cất giấu tiền bạc bằng cách gởi gấm cho người khác và nhiều trường hợp khác tương tự như thế với những tính toán cá nhân, cuối cùng dẫn tới kết quả mất trắng, vừa mất tiền bạc vừa mất lòng tin lẫn tinh thần của mọi người trong gia đình.

Tiền bạc chỉ là vật ngoài thân, mất tiền con người có thể làm ra tiền khác nhưng lòng tin con người đã mất thì khó tìm lại được. Vì thế, bàn tính giúp đỡ nhau trong những hoàn cảnh khốn khó về tiền bạc với người trong gia đình là điều nên làm.

5.       Cha Mẹ yêu thương công minh với con cái

Làm bậc cha mẹ không nên yêu ghét mù quáng con cái vì những suy nghĩ và hành động của con. Phần nhiều cha mẹ thường trách mắng con cái khi chúng khôn lớn vì không làm được những điều họ mong muốn. Đau khổ hơn, các bậc Cha Mẹ chê trách con mình bất hiếu, hư hỏng, đổ lỗi cho mọi thứ trên đời mà không hề nhìn thấy lại quãng thời gian con cái của mình đã lớn lên dưới sự giáo dục của cha mẹ như thế nào.

Từ thuở nhỏ, trẻ con thường hay được sự nuông chìu của cha mẹ và ngược lại các cha mẹ thường bỏ qua những hành động nhỏ, vô ý thức của con, họ không uốn nắn hay giãi thích cho chúng hiểu, vì cho rằng chúng quá bé để hiểu rõ hành động của mình. Cho đến khi khôn lớn, những hành động lỗi lầm của chúng trở thành thói quen gây ảnh hưởng đến cha mẹ, những lời trách mắng hay giãi thích lúc này đều trở nên vô dụng.

Thế nên, “Dạy con từ thuở còn thơ...” là dạy con từ chính những lỗi lầm nhỏ nhất để tránh được những lỗi lầm lớn sau này. Giáo dục con không phải bằng sách vở giáo khoa hay những lời giáo điều quy cũ là đủ, mà phải dạy bằng chính suy nghĩ và hành động thực tế, cụ thể trước mặt chúng. Những gì cha mẹ khuyên bảo con cái không nên làm chính là những nguyên tắc đặt ra cho chính cha mẹ của chúng thi hành. Trẻ con rất nhạy cảm, học rất nhanh và học hỏi mọi thứ từ những gì xung quanh chúng, từ cha mẹ, từ những lời nói, hành động và việc làm của tất cả mọi người chúng tiếp xúc hàng ngày và làm theo rất giỏi. Do đó, nếu học được những điều tốt đẹp từ nhỏ chúng sẽ trở thành người tốt có ích cho xã hội.

Tóm lại, để tránh đỗ vỡ mất mát trong một gia đình thì nguyên tắc yêu thương và hiểu biết công bằng là nền tảng cho mọi người cùng nhau học hỏi và duy trì. Trên có công minh thì dưới mới tôn kính và thi hành. Cha mẹ yêu thương con cái công bình, biết giáo dục con ngay từ thuở nhỏ, biết tạo tấm gương tốt cho con noi theo thì không gì làm con cái hư hỏng được. Vợ chồng hay anh chị em trong nhà biết nhường nhịn cho nhau, hiểu nhau vì hạnh phúc chung trong gia đình thì nền tảng gia đình luôn được ổn định vững chắc. Đó là vốn quý nhất trên đời.

Cầu mong mọi gia đình có hạnh phúc.

Tâm Duyên

Ref. 7